Beycan.NET Sözlük

İletişim Sitemap

hergiz: asla.

herk: anıza bırakma.

hevâset: nefse uyarak yapılan şeyler, kötülük.

hevik: yazık.

hevl: korku.

hezâr: bin.

hezar-destan: bülbül.

hezaran: yaprakları dere otuna benzer bir çiçek cinsi.

hıfzet: saklamak, aklında tutmak.

hırâm: nazlı, edalı, salına salına gidiş.

hışmeylemek: kızmak.

hırızma: burna takılan halka, azgın hayvanların ağzına geçirilen demir, gem.

hıyaban: iki tarafı ağaçlık, geniş yol. Bulvar.

hıyan: hain.

Hızır-İlyas: Hızır ve İlyas Peygamberler. Hızır ile İlyas'ın aynı ulu kişi oluğuna inanıldığı gibi, Hızır ile İlyas'ı kardeş sayan halk inanışları da vardır. İnanışa göre İlyas yağmura egemendir. İlyas'ın peygamberliği Kur'an'da anılır. Hızır da Kur'an'da geçer. Halk inancına göre Hızır ölümsüzlüğe "Bengisu"yu (Abıhayat) içerek kavuşmuştur. Hakk katından aşıklık bağışlananlara aşk badesini sunanlardan başlıcasıdır. Hızır inancını Gılgamış desdanına bağlayan görüşler de vardır. Hızır, darda kalanlara yardım edicidir. "Kul bunalmayınca Hızır yetişmez." Halk takviminde yazın başlangıcı sayılan 6 Mayıs (Hıdrellez (Hızır/Hıdır İlyaz) günü, Hızır ile İlyas'ın kavuştukları gün sayılır. İnanca göre Hızır'ın atı "Bozat" dır. Tüm Doğu Anadolu'da Hızır, "Bozatlı Hızır" olarak anılır.

hicap: perde, örtü, utanma.

hicin: koşu için kulanılan yük taşımayan hörgüçlü güçlü deve.

hicr: ayrılık.

hicran: ayrılık.

Hicret: Memleketten memlekete göç, Hz. Peygamber'in Mekke'den Medine'ye göç etmesi ki İslam takviminde tarih başı sayılır.

hidayet: olgunluk, doğru yolu bulmak.

âb: su.

âbşar: su şırıltısı, çağıltı.

ademi: insan, adam.

ağu: zehir.

ahir-kâr: işin sonu.

akl-ı mead: ahirete dönük akıl.

alçah: alçak, yüksel olmayan.

ama: geyik.

andelip: bülbül, seher kuşu.

arkuru: aykırı, ters

Aşere-i Mübeşşere: Cennete gidecekleri Hz. Muhammed tarafından bildirilen on İslam büyüğü Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali, Talha bin Ubeydullah, Zübeyr bin A vvam, Abdurrahhman bin A vf, Ebu Ubeyde bin Cerrah, Sait bin Zeyd, Sad bin Ebi vakkas.

avurmak: eğilmek, çevirmek.

ayn-i irşid: irşadın ta kendisi, aydınlatma.

azıtmak: yoldan çıkmak, sapıtmak.

bahâdır: yiğit.

bâran: yağmur

bedirlenmiş: ayın on dördüne benzemiş.

berî: ırak, sıyrılmış, kurtulmuş.

bider: tohum.

büryân: kebap, kızartma.

burdubâr: tahammüllü, yumuşak huylu.

cânib: yön, yan, taraf

cevşen: zırh

cünunluk: coşkunluk, akılsızlık, delilik.

çarkacı: ordunun öncüleri.

çırak: ışık, mum, kandil

dad eylemek: yardım dilemek, yahut yardım etmek.

danışmak: konuşmak.

demde: eğlencede, dolaşmada.

desdimal: el sileceği, yağlık.

dilçevüren: dilçeviren, söz gezdirici, dedikoducu.

döşürmek: devşirmek, bir araya getirmek, toplamak.

dürdane: inci tanesi

eflâk: felekler, gökler, yıldızlar.

emlek: emen.

erkan: esaslar, destekler , direkler, reisler, önemli kişiler.

eytam: yetimler.

fâş: duyurma, açığa vurma, yayma.

ferraş: döşeyen, döşemeci,hizmetçi, Kâbe'yi süpüren.

fodul: sıradan, töreden dışarı iş yapan, söz söyleyen ham kişi, münasebetsiz.

garet: yağma, talan, çapul.

genc-i nihan: gizli hazine.

giryân: kederli, üzgün, ağlayan.

göymek: yanmak, yanacak hale gelmek.

gümrah: sapık, yolunu kaybetmiş.

hâcet: ihtiyaç, dilek, istek.

Hâlik: Yaradan, Tanrı, Allah

hannar: hanlar.

haset: kıskançlık.

helekleme: yok etme, helak etme.

hidayet: olgunluk, doğru yolu bulmak.

hûmar: içkinin verdiği sersemlik, baş ağrısı.

ılgın: yavaş.

ıyan(ayan): açık, belli.

ihvan: candan bağlı arkadaş, dost, tarikat arkadaşları.

ins ü cin: insan ve cinler.

izik: ten

kail: razı.

kandan: nerden, nereden.

katakulli: dalavere

kek: dilek, arzu, istek.

keremkâni: iyi huylu, güzel huylu.

kılmak: etmek, eylemek, yapmak.

kiriş: ince bağırsaktan yapılan saz teli.

kopmak: olmak, sultan koptu; sultan oldu.

küfür: imansızlık.

lâmekân: evsiz, mekânsız, yersiz.

mead: dönülen, dönüp gidilecek yer. ahret, dünyadan sonraki yaşam.

malamat: ortaya çıkarma, açıklama.

meâb: dönülüp varılacak yer.

men arefe nefsihu: nefsini bilen Tanrı'yı bilir.

mevc: dalga.

milket: mülk.

muhib: seven, sevgi besleyen, dost.

mübtelâ: belaya uğramış, bir şeye tutulmuş, düşkün, âşık.

mürebbi: terbiye eden, yetiştiren geliştiren kimse.

nar: ateş.

neste: nesne, şey.

Nuşirevan: İran'da Milâdi (531 - 579) tarihleri arasında hükümdarlık etmiş Sâsâni padişahı olup adâlet ve doğruluğu ile meşhur olmuştur.

örün: virane.

penah: korunma, sığınma.

pinhan: gizli.

rahmet: yağmur.

rızk: nimet

sadır: göğüs.

salak: davar avlusu, toplantı yeri,düzlük sağ taraf,ucu toplu zincirli bir nevi savaş tokmağı.

sayru: hasta.

selki: hafif, yeğin.

seyfi: güzel gözlü bir kuş.

sin: mezar.

sufat: sıfat, surat, yüz.

süngük: kemik.

şehd: bal. gömeç balı, asel.

şıvga: ince fidan dalları, yeni sürmüş ince düz dallar.

tab: huy, yaratılış.

tanlacak: seher vaktinde.

tecella: Tur Dağı'nda Tanrı'nın Musa'ya görünüşü.

teyin: sincap cinsinden bir hayvan.

tuğ: Başlangıçta Türklerce kutsal sayılan ve kutas-kotas adı verilen Tibet öküzünün, sonraları atın kuyruk kıllarından yapılan sembol, hükümdarın verdiği saygınlık belirten sorguç.

ukbâ: ahiret, öbür dünya.

uşanmak: kırılmak

vâcib: gerekli olan şey.

vuslat: kavuşma.

yarak: silah

yelkin: hızlı, rügâr gibi.

yuha: ince.

zari kılmak: ağlamak.

zevâl: son, tükenme, bitme.

zünnar: güzelin saçı, keşişlerin bellerine bağlayıp uçlarını sarkıttıkları kıldan ve sert kuşak.