Beycan.NET Sözlük

İletişim Sitemap

hemrâz: sırdaş.

hercai: 1.Hiçbir şeyde kararlı olmayan kimse, gelgeç, yeltek. 2.Aşkta değişken.

hergiz: asla.

herk: anıza bırakma.

hevâset: nefse uyarak yapılan şeyler, kötülük.

hevik: yazık.

hevl: korku.

hezâr: bin.

hezar-destan: bülbül.

hezaran: yaprakları dere otuna benzer bir çiçek cinsi.

hıfzet: saklamak, aklında tutmak.

hırâm: nazlı, edalı, salına salına gidiş.

hışmeylemek: kızmak.

hırızma: burna takılan halka, azgın hayvanların ağzına geçirilen demir, gem.

hıyaban: iki tarafı ağaçlık, geniş yol. Bulvar.

hıyan: hain.

Hızır-İlyas: Hızır ve İlyas Peygamberler. Hızır ile İlyas'ın aynı ulu kişi oluğuna inanıldığı gibi, Hızır ile İlyas'ı kardeş sayan halk inanışları da vardır. İnanışa göre İlyas yağmura egemendir. İlyas'ın peygamberliği Kur'an'da anılır. Hızır da Kur'an'da geçer. Halk inancına göre Hızır ölümsüzlüğe "Bengisu"yu (Abıhayat) içerek kavuşmuştur. Hakk katından aşıklık bağışlananlara aşk badesini sunanlardan başlıcasıdır. Hızır inancını Gılgamış desdanına bağlayan görüşler de vardır. Hızır, darda kalanlara yardım edicidir. "Kul bunalmayınca Hızır yetişmez." Halk takviminde yazın başlangıcı sayılan 6 Mayıs (Hıdrellez (Hızır/Hıdır İlyaz) günü, Hızır ile İlyas'ın kavuştukları gün sayılır. İnanca göre Hızır'ın atı "Bozat" dır. Tüm Doğu Anadolu'da Hızır, "Bozatlı Hızır" olarak anılır.

hicap: perde, örtü, utanma.

hicin: koşu için kulanılan yük taşımayan hörgüçlü güçlü deve.

hicr: ayrılık.

hicran: ayrılık.

âb: su.

âbşar: su şırıltısı, çağıltı.

ademi: insan, adam.

ağu: zehir.

ahir-kâr: işin sonu.

akl-ı mead: ahirete dönük akıl.

alçah: alçak, yüksel olmayan.

ama: geyik.

andelip: bülbül, seher kuşu.

arkuru: aykırı, ters

Aşere-i Mübeşşere: Cennete gidecekleri Hz. Muhammed tarafından bildirilen on İslam büyüğü Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali, Talha bin Ubeydullah, Zübeyr bin A vvam, Abdurrahhman bin A vf, Ebu Ubeyde bin Cerrah, Sait bin Zeyd, Sad bin Ebi vakkas.

avurmak: eğilmek, çevirmek.

ayn-i irşid: irşadın ta kendisi, aydınlatma.

azıtmak: yoldan çıkmak, sapıtmak.

bahâdır: yiğit.

bâran: yağmur

bedirlenmiş: ayın on dördüne benzemiş.

berî: ırak, sıyrılmış, kurtulmuş.

bider: tohum.

büryân: kebap, kızartma.

burdubâr: tahammüllü, yumuşak huylu.

cânib: yön, yan, taraf

cevşen: zırh

cünunluk: coşkunluk, akılsızlık, delilik.

çarkacı: ordunun öncüleri.

çırak: ışık, mum, kandil

dad eylemek: yardım dilemek, yahut yardım etmek.

danışmak: konuşmak.

demde: eğlencede, dolaşmada.

desdimal: el sileceği, yağlık.

dilçevüren: dilçeviren, söz gezdirici, dedikoducu.

döşürmek: devşirmek, bir araya getirmek, toplamak.

dürdane: inci tanesi

eflâk: felekler, gökler, yıldızlar.

emlek: emen.

erkan: esaslar, destekler , direkler, reisler, önemli kişiler.

eytam: yetimler.

fâş: duyurma, açığa vurma, yayma.

ferraş: döşeyen, döşemeci,hizmetçi, Kâbe'yi süpüren.

fodul: sıradan, töreden dışarı iş yapan, söz söyleyen ham kişi, münasebetsiz.

garet: yağma, talan, çapul.

genc-i nihan: gizli hazine.

giryân: kederli, üzgün, ağlayan.

göymek: yanmak, yanacak hale gelmek.

gümrah: sapık, yolunu kaybetmiş.

hâcet: ihtiyaç, dilek, istek.

Hâlik: Yaradan, Tanrı, Allah

hannar: hanlar.

haset: kıskançlık.

helekleme: yok etme, helak etme.

hicran: ayrılık.

hulle: cennet elbisesi

ıldız: yıldız

ışk: aşk.

ihtisap: belediye başkanının görevi, belediyeye verilen vergi.

inli: dertli, ağıtlı, yaslı

ive: acele.

kâhil: tembel.

kand: şeker.

kâşâne: köşk, konak.

kefaret: günahtan kurtulmak için verilen şeyler.

kend'özü: kendisi.

kıl ile yedilmek: inceden inceye götürülmek, eğitilmek, yetiştirilmek.

kimesne: kimse, kişi.

kolunc: omuz.

küffar: tanrı tanımazlar.

lâl: dilsiz, yakut gibi değerli ve kırmızı taş.

Lokman Hekim: Efsane kahramanı hekim ve bilge kişi. İslamlık'tan önce yaşadığı kabul edilir. Halk inancında uzun ömrün simgesi ve hekimliğin atası sayılır. Lokman Hekim hikayeleri İran ve Türk Edebiyatı'na Arap Edebiyatı'ndan geçmiştir.

makber: mezar. kabir.

mâzıl: çıkarılmış, azledilmiş.

men: ben.

metâ: mal, eşya, sermaye.

milağ: elma, armut, ayva hevengi.

muhannes: kötü insan.

mübah: işlenmesinde sevap ve günah olmayan şey.

mürai: iki yüzlü, riyakar.

name: mektup.

ner: erkek deve.

nuş eylemek: içmek, zevk ve sefa etmek.

ördem: fazilet.

pâyımal: ayaklar altında kalış, ayaklar altında kalmış, mahvolmuş, telef olmuş, sürünmüş.

pusmak: sinmek, başı omuzlara doğru çekerek korkuyla büzülmek.

rahm: acıma, esirgeme, koruma.

Rıdvan: cennet meleği.

sa'd: kutlu, uğurlu.

sala sala: sallıya sallıya.

saya: üç etekli entari, köy entarilerinin ön etekleri içine konan ve çiçek şeklinde kesilen bez, ayakkabı tamircilerinin gön parçası, koyunları sayarak vergisini alan tahsildar.

selef: önceki.

settar: Allah'ın sıfatlarından biri. Örten, kapayan, gizleyen.

sıymak: yenmek, bozguna uğratmak.

söğünmek: sönmek.

sünü: kemik.

şay: duyuru, ilan.

şeyda: çılgın, deli.

taallüm: öğrenme, okuyarak ders alarak elde etme.

tana kalmak: şaşmak.

teberrük: hediye, uğurlu sayma.

tevekkül: işi Tanrı'ya bırakıp yazgıya razı olma.

töhmet: karaçalma, suçlama.

uğrun: gizli

ustager: usta, iyi iş yapan.

üstaz: üstat, usta, hoca.

viribimek: yollamak, göndermek.

yanıl alma: kırmızı parlak elma.

yekte: siyah eteklik, yelek.

yöre: dik, bayır, yokuş, taraf.

zalım: zalim.

zerre: bir şeyin bölünemeyecek kadar en küçük parçası.

zülüf: yüzün iki yanından sarkan saç.